Boks olamida yana mojaro, bu safar gap bahsli hakamlik bayonnomalari yoki iflos usullar haqida emas. Mutlaq chempionlar kamarlarini ringda emas, kabinetlarda yo'qotyapti. Terence Crawford endi rasmiy ravishda super o'rta vazn toifasida mutlaq jahon chempioni emas — WBC undan sanksiya to'lovini to'lamagani uchun unvonni olib qo'ydi. Avvalroq xuddi shunday vaziyatga Dmitry Bivol tushgan, u g'alati tarzda tiqishtirilgan majburiy himoya tufayli WBC kamaridan ayrilgan edi. Shu qarorlar fonida tobora balandroq yangrayotgan savol bor: bugun aslida kim kuchliroq — ringdagi bokschilarmi yoki muhrli hujjatlar bilan o'ynaydigan amaldorlarmi?
Sanksiya to'lovlari alohida biznes sifatida
Dunyoning yetakchi boks tashkilotlarining barchasi unvon janglari uchun olinadigan sanksiya to'lovlari orqali daromad qiladi — bu sanoat uchun odatiy amaliyot. Ammo an'anaviy tarzda eng katta ulushni WBC oladi: standart stavka — chempion gonorarining 3%. Daromadni yanada oshirish uchun kengash so'nggi yillarda har bir vazn toifasida bir nechta ikkilamchi kamarlar tizimini yaratdi va hatto WBO ham, IBF ham hanuz tan olmayotgan yangi bridgeweight vazn toifasini joriy qildi.
Bunga nisbatan qolgan tashkilotlar ancha kamtar ko'rinadi. WBO gonorardan 2% oladi. WBA ham 3% talab qiladi, biroq 5 million dollardan yuqori gonorarlar uchun maksimal chegarani 150 ming dollar qilib belgilaydi. IBF esa bokschining daromadi 4 million dollardan oshsa ham kesintini ko'pi bilan 25 ming dollar bilan chegaralaydi, foiz esa vazn toifasiga qarab 3–4 oralig'ida bo'ladi.
Shu manzarada WBCning ishtahasi, hammasi nizomga rasman yozilgan bo'lsa ham, ancha agressiv ko'rinadi.
Crawford – Canelo jangi uchun maxsus shartlar
Terence Crawford bilan bog'liq jarayon aslida uncha keskin boshlanmagan edi. Tailanddagi WBC konventsiyasida tashkilot prezidenti Mauricio Sulaiman chempionga yon bosib, aynan uning Saul «Canelo» Alvarez bilan jangiga mo'ljallangan sanksiya to'lovini kamaytirdi. Odatiy 3% o'rniga, Crawfordning taxminan 50 million dollarlik gonoraridan atigi 0,6% miqdorida badal belgilandi.
Sulaiman so'zlariga ko'ra, bu summaning 75% qismi sobiq va faol bokschilarga gumanitar yordam ko'rsatadigan Jose Sulaiman Boxers Fund jamg'armasiga yo'naltirilishi kerak edi. WBC bayonotlariga ko'ra, ushbu fond, masalan, saraton bilan kurashayotgan Iran Barkley va yaqinda vafot etgan Vanes Martirosyan oilasini qo'llab-quvvatlagan.
Shunga qaramay, jangdan so'ng WBC Crawfordning so'nggi ikki chiqishi — Israil Madrimovga qarshi bahsi va Canelo bilan jangidan kelib tushishi kerak bo'lgan pullar hamon to'lanmaganini ma'lum qildi. Tashkilot chempionga, uning menejeriga va yuristiga bir necha bor eslatma xatlari yubordi, biroq javob olmadi. Natijada kengash boshqa chora yo'qligini e'lon qilib, unvonni olib qo'yish kerak, degan qarorga keldi.
Dmitry Bivol va buzilgan majburiy himoya tizimi
Crawford hikoyasi yakka holdagi istisno bo'lib ko'rinmaydi. Bungacha WBC nishoniga aylangan yana bir ism — Dmitry Bivol. Mutlaq yarim og'ir vazn chempionidan unvonini David Benavidezga qarshi zudlik bilan majburiy himoya qilish talab qilindi.
Aslida o'sha paytda birinchi majburiy himoya huquqi rasmiy ravishda IBFga tegishli edi — bokschilikda barcha tashkilotlar manfaatlari inobatga olinishi uchun ular o'rtasida rotatsiya tizimi amal qiladi. Lekin WBC o'rnatilgan tartibni chetlab o'tib, da'vogarga aynan o'z bayrog'i ostida yo'l ochishga qaror qildi.
Bu holat, ayniqsa Benavidez uzoq yillar super o'rta vazn toifasida yurgan paytda deyarli e'tiborsiz qoldirilganini hisobga olsak, yanada istehzoli ko'rinadi. WBC tashkilotga muntazam ravishda katta badallar keltirgan Canelo Alvarez bilan bo'ladigan jangni bir necha yil davomida tasdiqlamadi. Natijada David vaqtinchalik chempionlik kamariga qanoat qilib, uni bir necha bor himoya qilishga va nihoyat yarim og'ir vaznga ko'tarilishiga majbur bo'ldi.
Crawfordning g'azabi: kayirmachilik va hurmatsizlik haqidagi ayblovlar
WBCning uni badalni to'lamagani uchun kamaridan mahrum qilishi Crawford tomonidan shunchaki texnik protsedura sifatida emas, balki bevosita haqorat sifatida qabul qilindi. U qilgan bayonotlarida tashkilot prezidentini keskin tanqid ostiga oldi.
Terence, faqat sanksiya to'lovi uchun ham undan yuz minglab dollar talab qilinayotganini, bu pulni to'lashdan bosh tortgani uchun esa hech kimga hisob berishga majbur emasligini eslatdi. U yillab majburiy da'vogar maqomida qolgan Benavidez misolida shuni ko'rsatdiki, Canelo tashkilot uchun moliyaviy jihatdan qulay bo'lgan paytda WBC undan biror marta ham kamarni tortib olmagan.
Crawford, Alvarez bilan jangdan keyin e'lon qilingan gonorar miqdori ham haqiqatga mos kelmasligini, Sulaiman raqamlar bilan shunchaki o'ynayotganini ta'kidladi. Uning fikricha, WBC rahbari boshidan Canelo tarafini olgan, mexikalik yutqazganidan mamnun bo'lmagan va hattoki chempionlik kamarini shaxsan topshirish o'rniga bu vazifani WBC elchisi Chico Lopezga yuklagani, yangi mutlaq chempionga bo'lgan haqiqiy munosabatini yaqqol ko'rsatib qo'ygan.
Bu birinchi holat emas: Miguel Cotto va Canelo jangi oldidan yo'qotilgan unvon
Crawford va Bivol boshidan kechirganlari WBC uchun yangi hodisa emas. 2015 yilda, kengashning o'rta vazn bo'yicha jahon chempioni Miguel Cotto Canelo Alvarez bilan jang uchun talab qilingan 300 ming dollarlik sanksiya to'lovini to'lashdan bosh tortdi. Natija xuddi shunchalik qattiq bo'ldi: Cotto ringga chiqmasdan turib kamaridan ayrildi, unvon esa amaldagi chempion amalda chetga surilgan holda yilning eng daromadli janglaridan biriga bog'lab qo'yildi.
Bunday misollar unvonlarni eng oliy sport mukofoti sifatida qabul qilishni yemiradi. Kamarlar kimga tegishli bo'lishiga tashkilotlar o'z xohishicha qaror qilayotgani, bu qaror esa ko'proq kim pul keltirishi va qanday shartlarga rozi bo'lishiga qarab qabul qilinayotgani haqidagi hissiyot tobora kuchaymoqda.
Mutlaq chempionlik maqomining nufuzi nima bo'ladi?
Mutlaq chempionlik ko'p yillar davomida karyera cho'qqisi sifatida qabul qilingan: to'rtta kamarni bir qo'lda jamlash ma'lum bir vazn toifasida so'zsiz ustunlik timsoli edi. Ammo zamonaviy boksning eng yorqin yulduzlaridan biri bu maqomni mag'lubiyat tufayli emas, balki to'lovlar borasidagi bahs sababli yo'qotganida, unvonning o'zi ham ma'nosini yo'qota boshlaydi.
Crawford, Bivol va Cotto kabi har bir yangi holat tizimni biroz bo'lsa ham yanada shaffof bo'lmagan ko'rinishga keltiradi, tashkilotlar qarorlari esa sport tamoyillarini himoya qilishdan ko'ra ko'proq tijoriy manevrlarga o'xshab qoladi. Tomoshabinlar va bokschilarning o'zlari uchun ham shunisi tobora ayon bo'lyapti: bugun kamarlar nafaqat ringda bo'layotgan voqealarga, balki amaldorlar qaysi hisob-fakturalarni yozayotganiga va ularni to'lashga kim tayyorligiga ham bog'liq.
Agar bu amaliyot shu tarzda davom etsa, «mutlaq» unvoni sportdagi abadiylik ramzidan bitta imzolanmagan chek tufayli yo'qotilishi mumkin bo'lgan yorliqqa aylanib qolish xavfi bor. Shunda chempionlar uchun asosiy savol ham «keyingi bo'lib kimni mag'lub etish kerak?» emas, balki «taxtda qolish menga qanchaga tushadi va o'rnimni saqlab qolish uchun kimga, qancha to'lashim kerak?» degan savol bo'lib qoladi.
