U — “Manchester United” va Angliya terma jamoasining to‘purar rekordchisi, “yomon bola” va namunali mehnatkash, maydonda istalgan pozitsiyani yopishga tayyor hujumchi-orkestr. Wayne Rooney keng ko‘lamli va ziddiyatli: uning karerasi nafaqat gollar va sovrinlardan, balki yuzlab mayda detallar, odatlar, g‘alati xatti-harakatlar va keskin burilishlardan tarkib topgan. Quyida — XXI asrning eng yirik ingliz iqtidorlaridan birining portretini yig‘adigan 55 epizod va kichik chizgilar mozaikasi.
E’tiqod, qo‘rquv va marosimlar: chempion odatlari qanday tug‘iladi
Rooney dindor katolik oilada ulg‘aydi, St Swithun Rim-katolik maktabida o‘qidi va bir payt ruhoniy bo‘lish haqida jiddiy o‘ylagan. Din darslarida xotirasi va mayda detallarga e’tibori bilan ajralib turardi — Iso hayotidan epizodlarni deyarli so‘zma-so‘z hikoya qila olardi. Keyinchalik e’tiqod shaxsiy rasm-rusumga aylandi: o‘yinlardan oldin u yashirincha duo qilardi — g‘alaba uchun emas, balki karerasini tugatishi mumkin bo‘lgan jarohatdan asrash uchun.
Kelayotgan yulduz uchun bolalik qo‘rquvlari kutilmagan edi. Besh yoshigacha u ota-onasining karavotida uxlagan: xonasida sariq-yashil bir sharpaning yashashiga ishongan. Qiziq tomoni shundaki, “Newton Heath” — “Manchester United”ning ajdodi — dastlabki ranglari ham sariq-yashil edi. Kattaroq yoshida yana bir uyqu odati paydo bo‘ldi: yuziga havo yo‘naltirilgan fen bo‘lmasa, uxlay olmasdi. Ilgari esa yoqib qo‘yilgan changyutgichning shovqini ham uni uyquga ketkazar edi. Natijada uydagi fenlar tez-tez kuyib ketardi — bu esa rafiqasi Coleenni ancha jahli chiqishiga sabab bo‘lardi.
Xarakter maktabi: siniq devordan ambliopiyagacha
Maktab yillarida Wayne uncha itoatkor emasdi. G‘azab ustida — to‘pini tortib olishgandi — laboratoriya devoriga tepib teshik ochdi va maktabdan chetlatildi. U o‘qishni erta tark etdi: “Everton” asosiy jamoasiga chaqiruv har qanday o‘qish istiqbolidan og‘irroq keldi. Ispan tili va geografiya eng og‘ir fanlar edi (hatto “futbol geografiyasi”: u “Everton” va “Manchester City”ni bir shahar jamoalari deb o‘ylardi). Ba’zan ko‘zoynak taqardi: bolalikdan ambliopiya — “sust ko‘z” — tashxisi qo‘yilgan edi.
“Adrian Heath” bo‘lishiga sal qoldi, quyon Spido va “Liverpool”ga ilk mayda isyon
Rooneyga oilada “Everton” afsonasi Adrian Heath nomini qo‘yishlari ham mumkin edi: butun oila ashaddiy “Toffees” muxlisi edi. Uy quyonining nomi ham futbolga bog‘liq — Spido, ilhom manbai Gary Speed. Taqdirning kinoyasi: ikki kundan so‘ng Speed “Newcastle”ga o‘tdi.
To‘qqiz yoshida Rooney maydondagi qo‘polligi uchun uch oyga qamalgan butun odami Duncan Fergusonga maktublar yozardi. Kichik muxlisning xati yetib bordi: Ferguson javob qaytardi va Rooney o‘sha qog‘ozni yillar davomida saqlaganini keyinroq eslagan.
O‘n bir yoshida Wayne maskot sifatida Duncanni maydonga boshlab chiqdi, besh yil o‘tib esa “Everton” asosida uning yonida to‘p tepdi. O‘n yoshida uzoq zarbalarni shunchalik mashq qildiki, qizish vaqtida klub afsonasi — darvozabon Neville Southall — boshidan oshirib to‘pni darvozaga yo‘lladi. Javob keskin bo‘ldi: “kichkina haromi”. Yana bir xarakter chizig‘i — u “Liverpool” saralashiga “Everton” formasida keldi. “Atayin emas — maktabdan shunda kelganman”, deb tushuntirardi. “Liverpool” uni xohlardi, ammo taklifni tezroq bergan “Everton” bo‘ldi.
14 yoshdagi chorrahada: boksmi yoki taktika?
O‘n to‘rtida Rooney futboldan deyarli bokschilikka o‘tayozdi. Otasi boks bilan shug‘ullangan, ammasi (tog‘asi) esa Croxtethdagi zalni hanuz boshqaradi, yosh Wayne esa taktik chizmalaridan charchagan edi. Uni ayni paytda ortga qaytargan kishi — yoshlar murabbiyi Colin Harvey bo‘ldi.
Yillar o‘tib, “Manchester United” sobiq himoyachisi Phil Bardsley bilan oshxonadagi do‘stona sparring Rooneyning iyagiga to‘g‘ri kelgan zarba bilan nokaut bilan tugadi; undan so‘ng dunyo Wayne’ning “Tottenham”ga gol urganidan keyingi o‘sha unutilmas — bokschi gardidagi — quvonchini ko‘rdi.
Birinchi pul, agent va Moyesdan odob saboqlari
Professional olam Wayne’ni sof pragmatizm bilan qarshi oldi. O‘n to‘rtida uning agenti Peter Mackintosh Umbro bilan yiliga 2000 funt va to‘liq ekipirovka bo‘yicha shartnoma “yulqib” oldi. “Everton”dagi ilk maoshi — haftasiga 75 funt; qurilishda ishlayotgan do‘stlari undan ko‘proq olayotgan edi.
Bosh murabbiy David Moyes unga nafaqat o‘yin, balki odobni ham o‘rgatardi: bir kuni matbuot oldida shishadan suv ichgani uchun uni koyidi: “Stakandan foydalan!”
O‘tish narxi: ota-onaga qo‘riqchi va efirga SMS
“Manchester United”ga ko‘chish oila uchun stressga aylandi: “Everton” muxlislarining tahdidlari sabab ota-onasiga qo‘riqchi yollandi. Bir teleko‘rsatuvda uni “xoin” deb atashdi — Rooney o‘sha yerga SMS yuborib tushuntirish berdi: “Ketdim, chunki klub miyamni qovurardi.” Produserlar xabar haqiqiyligini tekshirishga majbur bo‘lishdi.
Wayne “United” safida “Everton”ga ilk golini urganda quvonchni ko‘rsatishni rejalamagan — o‘zini tuta olmadi: o‘yindan avval “Manchester United” avtobusi toshlar va butilkalar bilan o‘qqa tutildi.
Bosim, ichkilik va keyingi halollik
Katta klubdagi yoshlik — og‘ir bosim. Rooney ba’zan bu bosimni ikki kunlik ichkilik “seriyalari” bilan bosardi. Mashg‘ulotlarda oqibatlarni ko‘z tomchilari bilan yashirar edi. Yordam so‘ramadi — “yuk” bo‘lishdan qo‘rqardi. Yillar o‘tib tan oldi: spirtsiz karera uzoqroq bo‘lardi. U futbolga bo‘lgan qaramligini xalqning pivo sevgisiga qiyoslagan: “To‘psiz o‘tgan kunlardan nafratlanaman.”
Futbol 24/7: duo, vizualizatsiya va “Arsenal”dan keyingi hovli o‘yini
“Arsenal”ga urgan o‘sha mashhur ilk goldan bir necha soat o‘tib, o‘n olti yoshli Rooney Coleen uyining orqasidagi garajlar yonida hovli futbolida edi.
Uxlashdan avval raqib darvozasi oldidagi mumkin bo‘lgan lahzalarni ko‘z oldidan o‘tkazar, hatto keyingi o‘yinda kiyiladigan forma rangini ham hisobga olardi — ko‘pincha bashoratlari to‘g‘ri chiqardi. Futbol uning tabiiy holati edi.
Fergusonning “hairdryer” tanbehlari va javob olovi
Sir Alexning mashhur “hairdryer” tanbehlari Rooneyga og‘ir botar, ba’zan u ham javob qaytarardi. Shunga qaramay, u ko‘pincha Fergusonning haq ekanini tan olardi. Ayyorlik talab etgan epizodlar ham bo‘ldi: murabbiyning iltimosiga ko‘ra “Bayern”ni chalg‘itish uchun u omma oldida himoya botini (qo‘riqlovchi etik) kerakligidan uzoqroq kiyib yurdi — go‘yoki “Champions League” javobida o‘ynamasdek. Natija teskari bo‘ldi: “United” baribir chiqib ketdi, Rooneyning jarohati esa og‘irlashdi.
Har doim tayyor: xitoy taomidan darvozabon qo‘lqopigacha
“United”dagi 100-golini u uyda, dabdabasiz — xitoy taomi bilan — nishonladi. Maydonda esa moslashuvchan edi: jarohatlar to‘lqini bosganda markaziy himoyada yoki qanot himoyasida o‘ynashni taklif qilardi. FA Cup 2008 chorak finalida “Portsmouth”ga qarshi Tomasz Kuszczak haydalganidan so‘ng darvozaga turishni qattiq xohladi — Sir Alex ruxsat bermadi; Wayne mashg‘ulotlarda yomon darvozabon emasligini aytardi.
Soch chizig‘i, qaychi zarbasi orzusi va ko‘krakdagi raqam
26 yoshida soch ekimini tanladi — kallik uni jamoatchilikdan ko‘ra ko‘proq qiynardi. Qaychi zarbasi bilan gol urish orzusini eng yuqori darajada ro‘yobga chiqardi — o‘sha oniy ilhomni butun dunyo ko‘rdi. “United”ning 19-chempionligidan keyin ko‘ksiga “19” raqamini qirqib tushirdi. Yana bir mayin detal: u “United”dagi 13 yilning barchasida “Everton” piyojamasida uxlagan.
“Tomirigacha ingliz”, ammo ko‘ngil “Celtic”ka tortadi
Otasi tomoni bobo va buvisi Irlandiyalik bo‘lgani uchun u Irlandiya terma jamoasi uchun ham o‘ynashi mumkin edi — Lee Carsley ko‘ndirishga urinib ko‘rdi, ammo Rooney qat’iy edi: “Men Angliyada tug‘ilganman, men inglizman.” Shunga qaramay, qalbi “Celtic”ka tortardi — klubning katolik jamoasi bilan rishtalari va Glasgowdagi irland muhojirlarining qashsho‘ligiga qarshi kurashish tarixidan.
Amerika kundaligi: iqtisod sinfi va koni yig‘ish
“D.C. United”dagi tajriba madaniy shok bo‘ldi: parvozlar — economy class, mehmonxonalarda xonalar — ikki kishilik. Keyinroq u jamoa uchun charter reyslarni o‘z cho‘ntagidan to‘ladi va amerikalik futbolchilarning maoshlari bo‘yicha ligani tanqid qildi. O‘zi uchun alohida sharoit talab qilmas, mashg‘ulotlardan so‘ng yoshlar bilan birga konilarni yig‘ardi.
Derby County: ofisda tunash va saxovatli murabbiy
“Derby”da ishlarkan, Rooney so‘zning to‘g‘ri ma’nosida klubda yashardi — vaqt yutish uchun ofisda tunardi. Moliyaviy inqiroz klubni bo‘g‘ayotgan paytda u asbob-uskunalar va safar xarajatlarini o‘zidan qopladi. Bu Angliyada alohida qadrlanadi: har bir afsona bundaycha yelka tutishga tayyor bo‘lavermaydi.
Oila, to‘y, sevimli guruh va tatuirovka ortidagi hikoya
Coleen bilan ular o‘n ikki yoshida tanishishgan, yigirma ikkida turmush qurishgan. OK! jurnali to‘y fotosuratlarining eksklyuzivi uchun qariyb 2,5 million funt to‘ladi. U yerda Rooneyning sevimli guruhi Stereophonics sahna ko‘rsatdi — Coleen ularni pinhona taklif qilgan edi. Wayne guruhning uchinchi albomi sharafiga o‘ng bilak oldiga “Just Enough Education To Perform” tatuirovkasini yozdirgan. Uy voqealari ham xarakterli: Coleen ashaddiy “Liverpool” muxlisi. Klub 2020 yilda Premier League’ni yutganida u bayroq ilib qo‘ydi — Wayne esa uni olib tashlashni “iltimos qildi”: buni qilish uchun kichik balkonchaga derazadan chiqish kerak edi. Coleen chiqdi — Wayne esa uni tashqarida qisqa muddatga qulflab qo‘ydi.
Yozuv mashqlari, karaoke va “Harry Potter”
Rooney hikoyalar va she’rlar yozadi — Coleen ularning to‘plamini saqlaydi va vaqti-vaqti bilan yangilab turadi. U karaoke’ni juda yaxshi ko‘radi (hatto uyida apparat ham bor), biroq vokal masalasida Ed Sheeranni tinglash, ehtimol, yaxshiroq g‘oya. Sevimli kitobi — “Harry Potter and the Philosopher’s Stone”.
Qimor tomoni: bir kechada 500 ming
Qorong‘i sahifalardan biri — kazino. Bir necha soat ichida rulet va blackjack’da yarim million funt yutqazdi; keyinroq buni, maydondan tashqarida bosadigan zerikishga bog‘ladi.
Mahalladagi 99 gol, Sir Alexdan jarimalar va Premier League’dan “qochish”
To‘qqiz yoshida Rooney “Copplehouse” safida bir mavsumda 99 gol urdi — “Everton” akademiyasiga taklif muqarrar edi. “United”da esa hattoki “mayda-chuyda”lar uchun ham jarima olardi: “Blackburn” o‘yinidan olti kun oldin turmush o‘rtog‘i va do‘stlari bilan tushlikka chiqqani uchun qaydnoma tashqarisida qoldi. Keyinroq u AQShga, Premier League’da “zaxirada so‘nib qolishdan” qo‘rqqani uchun ketganini aytdi.
Rooney — to‘g‘riso‘z, ba’zan qo‘pol: Vidić, Evra va “yetarli emaslar”
Diplomatiya uning feli emasdi. Nemanja Vidic va Patrice Evra jamoaga kelganida Rooney Fergusonga ro‘para aytdi: “Ulardan qutil — bizga yetishmaydi.” Vaqt fikrlarni o‘zgartirdi, ammo o‘sha “United”da yuziga aytish madaniyati chinakam bor edi.
Cristiano “darsi” va Wes Brown butsasiga pichoq
Rooneyning texnik qiziqishi maydaihlovga qadar borardi: Cristiano Ronaldoning jarima zarbasidan oldin tayanch oyog‘ini to‘pga shu qadar yaqin qo‘yishini, to‘p yengil sakrab yarim voleyga imkon yaratishini ilg‘agan. Ko‘chirishga urindi — bo‘lmadi. Adolat tuyg‘usi esa tez yoqilardi: bir safar u Wes Brownning yangi butsalarini pichoq bilan kesib yubordi — go‘yo o‘zi va Darren Fletcherga qilinmoqchi bo‘lgan “hazil”ga javoban. Keyin ma’lum bo‘ldiki, ikkovini ham Rio Ferdinand ustalik bilan “aylantirgan”.
Shahar derbisi, taxallus bilan FIFA va o‘sha qaychi zarbasi
Rooney qaychi zarbasi bilan gol urishni orzu qilgan — va barchamiz bilamizki, bu orzu ingliz derbisining timsoliga aylandi. Kechqurun esa u onlayn FIFA’da taxallus bilan o‘ynab, “Manchester United” muxlisi bo‘lgan raqibi bilan o‘sha golni hayrat bilan muhokama qildi — kim bilan gaplashayotganini bilmasdan.
Xotirada qoladigan mayda detallar: Terryning butsa tishi va yuzinchi golga xitoy taomi
2006 yildagi “Chelsea” uchrashuvidan keyin — John Terry oyog‘iga tekkan o‘sha baxtsiz butsa tishi tufayli Rooney jarohat olgan — Wayne Terry’dan aynan o‘sha “tish”ni qaytarishni so‘radi; uzr sifatida imzoli forma ham yubordi: “John Terry’ga. O‘sha tishni qaytarib olsam bo‘ladimi?” “United”dagi yuzinchi golini esa hashamatsiz, uyda xitoy taomi bilan nishonladi — bu juda “Rooney uslubi”.
Ko‘cha eshigingga kelganda
2010 yilda, tungi payt Manchesterdagi uyiga bir mashina kelib to‘xtadi: ichidan chiqqan, niqob kiygan odamlar undan “United”dan ketmaslikni talab qildi. Ular yangi shartnoma allaqachon kelishib qo‘yilganidan bexabar edi. Panjaraga “o‘zlardan” banner ham ilindi: “Join City and Die” — “City”ga o‘t va o‘l”. Angliyada futbol ba’zan qo‘rqinchli darajada ko‘cha madaniyatiga yaqinlashadi.
Til, madaniyat va kiyinish xonasi
Jamoadoshlarini yaxshiroq tushunish uchun Rooney qora tanlilar tarixi va dinini o‘rgandi — “burch” uchun emas, bir tilda gaplasha olish uchun. “Hamma odamning madaniyati va biografiyasi boshqacha. Atrofimdagi insonlarni bilishni xohlaganman,” derdi u. Bu — individuallik ko‘pincha kiyinish xonasidan muhimroq bo‘lib qolgan davrda kam uchraydigan hurmat namunasidir.
Kutilmagan tasodiflar va tugamaydigan bolalik
To‘qqiz yoshida bir mavsumda 99 gol, o‘n olti yoshida “Arsenal”ga nokdaun, kechqurun esa garajlar yonida hovli o‘yini. U kuchli markaziy hujumchi sifatida ko‘rinadi, lekin uning ichida Croxtethlik sho‘x bola ko‘p yashaydi: “Everton” piyojamasida uxlash, “Celtic”ni orzu qilish, daftar chetiga she’rlar qoralash.
Yakuniy hushtak: nega Rooney’ni hech kim bilan adashtirmaysiz
Uning biografiyasi yaltiroq jurnal xronologiyasi emas; keskin qarama-qarshiliklar yig‘indisi. Ferguson bilan talashadigan dindor bola; bazada koni teradigan ikon hujumchi; yuziga fen ushlamasdan uxlolmaydigan millioner; “Everton” piyojamasini asrab qo‘ygan “United” afsonasi. U xato qildi, tortishdi, bosimdan ichkilikka bosh urdi — lekin har doim o‘yinga qaytdi, chunki boshqacha yashamagan. Rooney shudir: bo‘yoqsiz, diplomatiyasiz; avlodlar eslaydigan gollar va Duncan Fergusonga yozilgan xatdan John Terryning butsa tishigacha — har bir mayda detaldan hikoya yasaydigan hayot bilan. Bularning barchasini — 55 tasini va satr orasidagi yana yuzlab epizodlarni — yonma-yon qo‘ysangiz, inglizlarning uni shunchaki to‘purar emas, “hodisa” deb atash sababini tushunasiz.
